Pandemia koronawirusa SARS-CoV2 istotnie ograniczyła możliwość leczenia chorych
w różnych specjalizacjach. Dotyczy to także rehabilitacji. Nie oznacza to jednak, że szpitale nie szukają sposobów, by udzielać pomocy tym, którzy jej bardzo potrzebują.
Przykładem jest projekt „Rehabilitacja kardiologiczna szansą na wydłużenie aktywności zawodowej mieszkańców województwa pomorskiego”, realizowany na Oddziale Kardiologii i Rehabilitacji Kardiologicznej Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala im. Janusza Korczaka sp. z o.o. w Słupsku od maja 2019 roku. W związku z epidemią zmodyfikowano go, by pomagać także pacjentom wymagającym rehabilitacji po zakażeniu SARS-CoV-2.
Na zdjęciu: Andrzej Sapiński, Prezes Zarządu Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. Janusza Korczaka w Słupsku sp. z o.o.
Program prowadzony jest wspólnie przez Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Janusza Korczaka sp. z o.o. w Słupsku i Copernicus Podmiot Leczniczy sp. z o.o. w Gdańsku (podmioty lecznicze Samorządu Województwa Pomorskiego) i jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020. Założenia Programu są zawarte w Regionalnym Programie Zdrowotnym – Moduł Rehabilitacja Kardiologiczna – opracowanym przez Departament Zdrowia Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego w 2018. Program oparty jest na standardach realizacji rehabilitacji kardiologicznej zgodnie z oficjalnymi zaleceniami towarzystw naukowych.
Pierwotnie w ramach populacji docelowej wydzielono dwie grupy objęte interwencją: osoby ze zdiagnozowaną ambulatoryjnie chorobą układu sercowo-naczyniowego lub krążenia obwodowego, a także osoby po przebytym incydencie kardiologicznym lub neurologicznym lub naczyniowym, wymagającym hospitalizacji.
COVID i co dalej?
Podczas realizacji programu polska ochrona zdrowia stanęła do walki z nowym problemem – epidemią zakażeń koronawirusem SARS-CoV-2.
– Realizacja programu w związku z nakładanymi ograniczeniami w dostępie do jednostek ochrony zdrowia oraz wymogami sanitarnymi ulegała czasowemu zawieszeniu. – mówi Prezes Zarządu Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. Janusza Korczaka w Słupsku sp. z o.o. Andrzej Sapiński – Ostatecznie po zaszczepieniu personelu szczepionką przeciwko SARS CoV-2 i w związku z dużą ilością ozdrowieńców COVID-19, postanowiliśmy dostosować założenia programu do aktualnych potrzeb zdrowotnych. Obecnie włączamy do niego w większości pacjentów z tzw. zespołem LONG COVID.
Zespół LONG COVID określa niekorzystny zespół licznych objawów u ozdrowieńców, dramatycznie obniżający jakość życia i możliwość szybkiego powrotu do normalnej aktywności – również zawodowej. Kaszel, duszność, osłabienie tolerancji wysiłku, nawracające bóle głowy, zaburzenia rytmu serca, bóle w klatce piersiowej, bóle mięśniowo-stawowe, depresja, utrata lub zmiana smaku i węchu, dolegliwości żołądkowo-jelitowe oraz problemy z uwagą, pamięcią i skupieniem – to najczęstsze dolegliwości na jakie skarżą się pacjenci z przebytym COVID-19.
– Większość podawanych objawów i chorób współtowarzyszących COVID-19, w tym ostre epizody kardiologiczne, neurologiczne, naczyniowe, różnorodne objawy choroby zakrzepowo-zatorowej, mieszczą się w pierwotnych kryteriach włączenia do programu „Rehabilitacja kardiologiczna szansą na wydłużenie aktywności zawodowej mieszkańców województwa pomorskiego”, mogliśmy od razu zaproponować pacjentom post-COVID pomoc w powrocie do zdrowia i aktywności zawodowej – dodaje prezes Andrzej Sapiński. – Jednym ze sposobów poprawy zdrowia i komfortu życia u tych pacjentów jest udział w programach rehabilitacji.
„Wielu ozdrowieńców dotyczą komplikacje kardiologiczne, dlatego zdecydowaliśmy o pomocy tym pacjentom
w szybszym powrocie do zdrowia, dzięki programowi rehabilitacyjnemu” – mówi prezes Andrzej Sapiński.
Pacjenci są na tak
Zainteresowanie tą formą rehabilitacji jest bardzo duże.
– Obecnie niemal 95% uczestników Programu to pacjenci po przebytym COVID-19 – mówi dr Damian Sendrowski, Koordynator Oddziału Kardiologii i Rehabilitacji Kardiologicznej Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. Janusza Korczaka sp. z o.o. w Słupsku – Wiele osób przebyło zakażenie bardzo ciężko, włącznie z długotrwałym leczeniem z użyciem respiratora, z przedłużającymi się problemami neurologicznymi i psychologicznymi oraz znacznym ograniczeniem tolerancji wysiłku, dlatego chętnie zapisują się na rehabilitację
i wykazują dużą determinację, by szybko wrócić do sprawności. Nasz program jest początkiem tworzenia rehabilitacji po COVID-19, z wykorzystaniem dostępnych od razu narzędzi i finansowania, ale czekamy na rozwiązania systemowe. Nie stać nas jako społeczeństwa na utratę tylu aktywnych ludzi z rynku pracy.
O zakwalifikowaniu pacjenta do programu decydują lekarze specjaliści. Na początku i na końcu programu wykonywane są badanie lekarskie podmiotowe i przedmiotowe, elektrokardiogram, próba wysiłkowa z oceną wydolności fizycznej, badanie ECHO-2D oraz badania laboratoryjne (CRP, morfologia krwi, badanie ogólne moczu, lipidogram, stężenie glukozy, stężenie kwasu moczowego). Przy kwalifikacji dla każdego pacjenta przygotowywany jest indywidualny program.
– Minimum to 16 sesji terapeutycznych, trwających 60- 90 minut każda. W zależności od indywidualnego planu przygotowanego przy włączeniu do programu, składa się on z różnej ilości poszczególnych elementów, w zależności od zdiagnozowanych potrzeb pacjenta: zajęć aktywności fizycznej pod nadzorem fizjoterapeuty, spotkań z psychologiem, dietetykiem, lekarzem i pielęgniarką – dodaje dr Damian Sendrowski – W ramach sesji przewidziano także wspólne szkolenie z rodzinami osób objętych programem. M.in. uczymy praktycznie prowadzenia resuscytacji krążeniowo-oddechowej z użyciem fantomu.
Pacjenci bardzo chwalą inicjatywę słupskiej placówki.
– Mimo że nie leżałam w szpitalu, COVID przeszłam bardzo ciężko – mówi Katarzyna Kołkowska, nauczycielka mieszkająca w okolicach Słupska – Objawy miałam typowe, duszności były bardzo silne, nastąpił też spadek saturacji. Po wyzdrowieniu mój kardiolog zalecił mi skorzystanie z rehabilitacji, a próba wysiłkowa pokazała duże spustoszenia, jakie w moim organizmie wyrządził COVID. Rehabilitacja poprawiła znacznie wydolność organizmu.
Pacjenci otrzymują także dużą dawkę wiedzy na temat dbania o zdrowie, sposobów radzenia sobie z problemami, żywieniem czy metod udzielania pierwszej pomocy.
– Jestem bardzo zadowolona z rehabilitacji także dlatego, że dzięki niej wprowadziłam wiele zmian w swoim trybie życia – dodaje Katarzyna Kołkowska – Mam teraz silną motywację do ćwiczeń, aktywności ruchowej. Takie ćwiczenia i zajęcia powinny być dostępne dla wszystkich.
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Janusza Korczaka sp. z o.o. w Słupsku od lat należy do czołowych szpitali w Polsce wg rankingu Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia
Indywidualne podejście i edukacja
W trakcie realizacji Programu pomoc stanowi dedykowany Opiekun Pacjenta, z którym uczestnicy mają stały kontakt telefoniczny. Osoba ta umawia każdego pacjenta na poszczególne spotkania i aktywności z profesjonalistami medycznymi (lekarz, fizjoterapeuta, pielęgniarka, psycholog, dietetyk) oraz stanowi rolę przewodnika.
Co istotne w ramach projektu prowadzone są szkolenia dla edukatorów zdrowotnych, lekarzy, pielęgniarek i fizjoterapeutów, zawierające treści dotyczące umiejętności motywowania pacjenta, tworzenia planów i postępowania w zakresie poszczególnych elementów planu (dieta, aktywność fizyczna itp.).
Pacjenci otrzymują także materiały edukacyjne, takie jak m.in. książka kucharska, dzienniczek pacjenta, w którym uczestnik będzie mógł notować i porównywać wyniki swoich badań, wykonywane ćwiczenia oraz inne informacje, które posłużą mu do budowania nowego schematu funkcjonowania w życiu codziennym, płyta multimedialna z filmem prezentującym, jak należy wykonywać ćwiczenia w warunkach domowych.
Równolegle szpital prowadzi szeroką zewnętrzną akcję promocyjno-edukacyjną, wykorzystując zarówno Internet (np. w miejskich/gminnych serwisach internetowych, serwisach organizacji pacjentów i pracowników medycznych, na portalach społecznościowych – np. Facebook, Twitter), lokalne i regionalne media tradycyjne, plakaty, billboardy i ulotki, angażując również parafie i zakłady pracy.
Przykład sukcesu rehabilitacji hybrydowej
Nowością niezwykle istotną w dobie epidemii SARS CoV-2 jest wdrożenie w ramach Programu możliwości rehabilitacji hybrydowej, z nadzorem telemetrycznym aktywności fizycznej w warunkach domowych, zgodne z najnowszymi zaleceniami Polskiego
i Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego oraz Polskiego Towarzystwa Rehabilitacji, powstałymi w trakcie epidemii SARS CoV-2. Słupski ośrodek posiada 8 zestawów dla pacjentów i jako pierwszy w ramach Programu uruchomił realizację rehabilitacji hybrydowej dla pacjentów post-COVID. W trakcie czasowych obostrzeń sanitarnych związanych
z dostępem do ośrodka rehabilitacji w trakcie epidemii, ten sposób staje się jedynym bezpiecznym i ogólnie dostępnym do nieprzerwanej kontynuacji rehabilitacji i poprawy stanu pacjentów.
W programie realizowanym przez szpital dla pacjentów z terenu powiatu słupskiego
i bytowskiego zabezpieczono środki finansowe dla 970 pacjentów. Obecnie włączono 265 pacjentów (w tym pacjentów post COVID).
Rehabilitacja post-COVID jest niezbędna
Rozmowa z Andrzejem Sapińskim Prezesem Zarządu Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. Janusza Korczaka w Słupsku sp. z o.o.
Czy modyfikując grupę docelową w programie rehabilitacji „Rehabilitacja kardiologiczna szansą na wydłużenie aktywności zawodowej mieszkańców województwa pomorskiego” spodziewał się Pan tak dużego zainteresowania pacjentów?
Nie spodziewałem się. Świadczy to o dużym zapotrzebowaniu na takie zabiegi i trzeba je uwzględnić w dalszym planowaniu systemu ochrony zdrowia po epidemii. W naszej dalszej działalności w celu poszerzania rodzaju aktywności fizycznej i zapewnienia dostępu dla większej liczby pacjentów. Zamierzamy oprócz ćwiczeń w ramach Oddziału utworzyć grupy „Nordic walking POST-COVID”, prowadzone przez certyfikowanego instruktora, z wykorzystaniem terenów rekreacyjnych wokół szpitala. W przypadku możliwości zajęć w grupach duże znaczenie ma pozytywny efekt mobilizacji pacjentów z podobnymi doświadczeniami z ciężką chorobą. Widzimy poprawę wydolności fizycznej oraz stanu psychicznego.
Jakie wnioski dla całego systemu wynikają z Państwa doświadczeń?
Uważam, że należałoby w ramach publicznego systemu ochrony zdrowia utworzyć specjalistyczne poradnie dla pacjentów post-COVID, z możliwością konsultacji kardiologicznych, pulmonologicznych, neurologicznych, psychologicznych, rehabilitacyjnych
i badań dodatkowych – echokardiografii, badań TK, spirometrii. Powinny powstać kompleksowe ośrodki rehabilitacji post-COVID, kontraktowane długoterminowo i z odpowiednim finansowaniem przez publicznego płatnika. Ze względu na duży problem społeczny, nie powinno być limitów w zakresie tych świadczeń.
Andrzej Sapiński zarządza szpitalami od 1991 r. Z wykształcenia jest lekarzem anestezjologiem i specjalistą organizacji ochrony zdrowia. Ukończył studia MBA w ochronie zdrowia, były członek Rady do spraw Taryfikacji AOTMiT. Odznaczony złotym i srebrnym Krzyżem Zasługi.
